Psychika człowieka składa się z szeregu cech osobowych, właściwości intelektualnych, przekonań i nawyków, procesów emocjonalnych oraz doświadczenia życiowego. Zewnętrznym przejawem konstrukcji psychicznej jest zachowanie. To reakcja człowieka na bodźce ze środowiska, modyfikowana przez ten cały system warunków wewnętrznych. Celem terapii psychologicznej jest zmiana niepożądanych form zachowania na bardziej racjonalne i konstruktywne. Jednym z nurtów w psychoterapii jest cognitive behavioral therapy.
Czym jest terapia behawioralna?
Założeniem terapii behawioralnej jest zmiana zachowania poprzedzona poznaniem jego uwarunkowań wewnętrznych. Dlatego najczęściej stosowany jest termin terapia poznawczo – behawioralna. Terapeuta jest osobą, która stara się wskazać pacjentowi elementy jego nieracjonalnego myślenia i wspólnie dążą do zastąpienia ich bardziej pożądanymi formami. Dlatego w terapii behawioralnej bardzo ważna jest motywacja pacjenta do podjęcia pracy nad sobą, aktywność i zaangażowanie w cały proces leczenia. Terapia behawioralna określana jest też jako terapia krótkoterminowa. W przeciwieństwie do klasycznej postaci opartej na zasadzie psychoanalizy, czas trwania terapii behawioralnej to od kilku tygodni do pół roku. Głównym celem behawioralnej terapii jest zweryfikowanie przez pacjenta jego przekonań, przyzwyczajeń i błędnych sposobów myślenia. Ma to doprowadzić do zwiększenia stopnia samokontroli, a w efekcie do wyeliminowania destruktywnych form zachowania. Krótkoterminowa terapia jest skondensowana w czasie, musi więc przebiegać regularnie, w formie cotygodniowych spotkań. Do skuteczności behawioralnej terapii niezbędne jest nawiązanie dobrej i bliskiej relacji psychologa z pacjentem, opartej na akceptacji i empatii.
Zastosowanie terapii behawioralnej
Terapia krótkoterminowa przynosi dobre efekty w leczeniu zaburzeń lękowych, fobii społecznych, anoreksji, bulimii, niekontrolowanych zmian nastroju. Może też być wsparciem dla farmakologicznego leczenia depresji i ostrego przebiegu nerwicy. Behawioralna terapia stosowana jest również jako jeden ze składników leczenia choroby alkoholowej i innego typu uzależnień. Elementy terapii behawioralnej wprowadzane są również podczas prowadzenia coachingu.
Terapia behawioralna – techniki
Terapeuta i pacjent wspólnie poszukują błędnych sposobów myślenia, przekładających się na nieprawidłowe zachowanie. Techniki krótkoterminowej terapii mogą polegać na rozmowie, albo przebiegać w formie zadaniowej, prowadzonej pod kontrolą psychologa lub poza gabinetem.
Dialog sokratejski
Terapeuta w specyficzny sposób formułuje pytania tak, aby pacjent w swoich wypowiedziach samodzielnie identyfikował problem, umiał go nazwać i wskazać słabe strony swojego rozumowania. Psycholog nie ujawnia i nie narzuca swojej opinii. Rozwiązanie problemu musi powstać na skutek wszechstronnej analizy dokonanej przez samego pacjenta, na podstawie treści zadawanych pytań.
Zapis myśli
Służy do zamiany dotychczasowych przekonań i stereotypów myślowych, na odmienne – bardziej pozytywne. Może to być zrobione w postaci dwukolumnowej tabelki, ułatwiającej porównanie i refleksję. Po zakończeniu terapii krótkoterminowej, osoba wspomagana może powracać do tego zapisu i uzupełniać go o nowe treści.
Ekspozycja
Ta technika sprawdza się w przypadku stanów lękowych wywołanych jakimiś obiektami zewnętrznymi. Poprzez kontrolowany kontakt z obiektem wywołującym panikę, behawioralna terapia pozwala oswoić lęk i reagować na niego w sposób adaptacyjny.
Zadania do wykonania
Umiejętności zdobyte w toku terapii behawioralnej, pacjent stopniowo wprowadza w życie, poprzez inicjowanie własnych zachowań, które wcześniej były dla niego niedostępne. Może przez to zacząć przełamywać bariery własnej nieśmiałości, wstydu, czy trudności w kontaktach społecznych.
Przeformułowanie poznawcze
Jest to zmiana wynikająca z zastosowania innych metod stosowanych przez terapię behawioralną. Jednocześnie to efekt całej terapii, ukierunkowanej na poznanie mechanizmów zachowania i przekształcenie ich na bardziej optymalne formy.
Terapia poznawczo – behawioralna jest metodą wprowadzenia u pacjenta znacznego stopnia świadomości wszystkich uwarunkowań kierujących jego zachowaniem i zwiększenia samokontroli, a co za tym idzie poprawy jakości jego życia.